بافت تاریخی و معماری دزفول

مجتمع فرهنگی سینمایی ( فرهنگسرای) دزفول یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. طراحی این مجموعه ی بی نظیر با معماری مدرن و با الهام گیری از معماری سنتی دزفول با قابلیت درکی جهانی توسط معمار بزرگ ایرانی فرهاد در دهه ی ۶۰ صورت پذیرفت و ساخت آن در سال ۱۳۷۲ به پایان رسید. به دلیل طراحی و ساخت تحسین برانگیز ، این مجموعه یکی از بناهایی است که الگوی دانشجویان از سراسر کشور قرار می گیرد و جوایز بین المللی نیز در جشنواره معماری نروژ از آن خود نموده است. دو سالن سینمایی ، رستوران، کافی شاپ ، محوطه ی سنتی ، چایخانه ، غرفه های هنری و … از بخش های این مجموعه می باشد.

متن و عکس : محمد آذرکیش

بافت قدیم دزفول را خانه ها و بناهایی آجری تشکیل می دهد که صرفنظر از شکل و اندازه از هویتی خاص تبعیت می کنند. هویتی آجری با نوع معماری خاص منطقه دزفول ، شهری با زبان آجری . خانه تاریخی تیزنو به شماره ۲۵۷۳ در ردیف آثار ملى ایران به ثبت رسیده و یکی از بزرگترین و زیباترین خانه های محله قلعه است که در ضلع شرقی میدان اصلی این محله واقع شده است. پیکره اصلی خانه متعلق به دوره صفویه است که تغییراتی در دوره قاجار و اوایل پهلوی به خود دیده است. در حال حاضر دفتر نمایندگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران در این خانه مشغول فعالیت می باشد و یکی از جاذبه های تاریخی ارزشمند شمال استان خوزستان و جزو بناهای اصیل معماری ایرانی به شمار می رود.

عکس و متن : محمد آذرکیش

پیام خوزستان – دزفول – مشکلات متعدد در بافت تاریخی دزفول و کارساز نبودن تدابیر و اقدامات کوچک سازمان های متولی، باعث مرگ تدریجی این مجموعه آجری شده است.

بافت تاریخی دزفول که با ورود به کوچه‌پس‌کوچه‌های آن احساس ناب حضور در تاریخ به آدم دست می‌دهد و با معماری زیبا و آجری خود چشم هر بیننده‌ای را به تماشایی توام با لذت دعوت می‌کند این سالها حال و روز مناسبی ندارد.
بافتی که با گذشت قرن‌ها هنوز نیز به‌عنوان یادگار اعصار تاریخی دزفول به حیات خود ادامه می‌دهد اما در چند سال اخیر شاهد از بین رفتن و تخریب بخش‌های مهمی از بناهای باارزش در این مجموعه تاریخی بوده‌ایم.
اقدام ناخوشایند ساکنان بافت در مدرن کردن نمای منازل، کم‌توجهی به فضای ظاهری بافت به خصوص از سوی ساکنان و کارساز نبودن تدابیر کوچک سازمان‌های متولی در راستای حفظ، مرمت و احیای این بافت به دلایلی همچون کمبود بودجه از جمله معضلات گریبان گیر این گنجینه تاریخی است که در چند سال اخیر دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است.

همین بی توجهی به ابنیه میراثی و ساخت ساختمان‌های غیراستاندارد و استفاده از مصالح نامرغوب و نبود نظارت صحیح، موجب شده تا سالانه شاهد تخریب و نیمه آوار شدن تعدادی از بناها به ویژه خانه‌های موجود در بافت باشیم به گونه ای که در چندوقت اخیردو خانه ارزشمند تاریخی از جمله خانه ثبت ملی فیروزی» آوار و تخریب شد، این درحالی است که از سال ها پیش زنگ آهنگ ناقوس ویرانی تعداد دیگری از خانه های ارزشمند و ثبت ملی این بافت نیز به صدا درآمده و خطر ویرانی آنها روز به روز در حال افزایش است.
بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردم این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول که مساحت آن ۲۷۰ هکتار است، بیش از یکصد اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل خانه، مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد که به گفته کارشناسان بالغ بر ۲۰۰ اثردیگر نیز دراین بافت نیازمند ثبت ملی هستند.
علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد و سایر اماکن تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی که به نام صاحبان بنا از دوره های گذشته در این بافت به جای مانده هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند، خانه هایی که تعدادی از آنها در چند سال اخیر پس از مرمت و بهسازی به عنوان مکانی برای برگزاری نشست ها و مراسمات فرهنگی، کلاس های آموزشی صنایع دستی و بازدیدهای نوروزی مورد بهره برداری قرار گرفته اند.

وم راه اندازی شهرداری بافت تاریخی
آذرکیش با بیان اینکه دزفول یکی از ۱۴ شهری است که دارای بافت تاریخی منسجم است، تاکید کرد: این حجم از بافت تاریخی، نیازمند رسیدگی مداوم از سوی متولی مشخص و پویایی است که از زوال کارکردی و کالبدی آن جلوگیری کنید. با وجود تلاش های مختلف در دزفول برای بهسازی این بافت تاریخی که تاکنون اقدامات زیادی نیز صورت گرفته اما این حجم از فعالیت ها پاسخگوی نیاز این بافت نبوده و وجود متولی پویاتری را به منظور انسجام بخشیدن به این فعالیت ها ضروری می کند.
وی ادامه داد: تجربه موفق مرمت و بهسازی بافت های تاریخی در شهرهایی همچون یزد، اصفهان و کاشان نشان می دهد که اگر به درستی از جایگاه هویت تاریخی شهرها بهره برداری شود، گام مهمی در راستای توسعه پایدار شهرها و رونق صنعت گردشگری برداشته خواهد شد و زمینه سرمایه گذاری فعال بخش خصوصی و ایجاد اشتغال فراهم می شود.
مدیرانجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اضافه کرد: در برخی شهرهای تاریخی کشور نظیر یزد، با توجه به اهمیت موضوع حفظ بافت تاریخی و توجه تخصصی به آن، اقدام به راه اندازی شهرداری بافت تاریخی کرده اند که اقدام مهمی در توجه تخصصی به پاسخگویی مشکلات بافت تاریخی است.
آذرکیش گفت: با توجه به محدودیت های اعتباری نهادهای شهرستان دزفول، شایسته است از سوی نهادهای متولی کشوری بافت های تاریخی، نظیر سازمان میراث فرهنگی کشور و سازمان عمران و بهسازی شهری ایران، حمایت های ویژه ای برای راه اندازی شهرداری بافت تاریخی در دزفول صورت گیرد تا ضمن نظارت دقیق تر بر ساخت و سازها بر اساس ضوابط کارشناسی محدوده های تاریخی، رسیدگی ویژه ای برای رفاه حال ساکنان آن ها برای مقابله با مشکلات و فرسودگی های عدیده این بافت ها نیز صورت پذیرد.
وی بیان کرد: با توجه به گسترش شهرها و کم شدن ارتباط عموم مردم شهر با بخش های تاریخی، تاسیس شهرداری های بافت در شهرهایی که با وجود داشتن محوطه های تاریخی گسترده، فاقد این نهاد هستند، می تواند اقدام موثری برای سامان دهی این مناطق و توجه عموم مردم و سرمایه گذاران به بهسازی و رشد آن باشد

 

حرف 400سال قدمت و ایستادگی و مقاومت است،حرف هنر و خلاقیت مردم سخت کوش این دیار است و حرف، حفرقمش است که از ابتکارات دزفولیانِ باهوش، تلاشگر و زیرک در طول تاریخ بوده که با نبوغ خویش آب رودخانه را از کیلومترها دورتر به محل زندگی، کار و کشاورزی خود کشانده اند.
ابتکار و نبوغی که از طریق ایرانیان به سایر ملل راه یافت.
از آنجا که سرزمین دزفول در بستری سِفت و سخت و در ارتفاعی بالاتر از رودخانه ی سخاوتمند دز پهنا گرفته است، از دَرِ دوستی و مفارقت با رود خوش قلب و پر رونق خویش در آمده و جاری رود را بوسیله حفر راهروها، دهلیزها و تال های عمیق به دل شهر و دیارشان کشانده اند و در یک هم زیستی مسالمت آمیز همواره از آب زلال و پاکش بهره ها برده اند.

اختلاف سطح سیزده تا شانزده متری شهر با رودخانه مردم را به این فکر واداشت تا با توجه به فصلی بودن آب رودخانه که در فصل زمستان پایین و در فصل تابستان بالا می آید در محاسبه ای دقیق و هوشمندانه دُردونه قمش را طوری ایجاد کنند که بیشترین فشار مناسب برای طی کردن سی و یا چهل کیلومتر مسافت زیرزمینی را داشته باشد و با این محاسبه دقیق از منطقه کوپیته که از لحاظ سطح دارای شیب مناسب بوده آب را به نقاط شهر بکشانند .
مُقنی های شهر در آن روزگار، بدون هر گونه ابزار و وسایلی محاسبات شیب و عمق، سفتی زمین وجهت حفر و تمام آن چیزهایی که مستم مهندسی دقیق بوده به این فنون دست یافته است، این همه نبوغ و ابتکار جای احسنت دارد.

اینها همه نتیجه مغز متفکر مردمان این شهر بود که سالیان سال به این اصول مهندسی و زمین شناسی دست پیدا کرده بودنند.

پینوشت: قمش : کانالها و تونلها مجاری زیر زمینی جهت انتقال آب رودخانه (دز) به محلات و زمینهایی که در حاشیه رودخانه نبوده اند به این سازه قمش گفته اند و قمشها در مسیرهای متفاوت بوده و اسامی مختلفی دارند مثل قمش مومنون و قمش حاجیان و .
2- سربطاق : راههای ورودی به قمش را سربطاق می گویند . مثل سربطاق چوقابفون و سربطاق عاملی و سربطاق کل کزون و
مثلا سربطاق چوقابفون یکی  راه دسترسی به قمش مومنون است
قنات : مجرای زیر زمینی انتقال آب چاه یا سفره آب زیر زمینی به مکان کم آب بوده

آدرس قمش مومنون پشت بقعه سید محمود و جمب شیدانه امام رضا (ع)

متن:سرکار خانم مفتوح و جناب آقای حسین زاده

عکس : محمدآذرکیش

به گزارش ایرنا بیش از 200 هکتار بافت قدیم دزفول مجموعه ای از آثار معماری است که رابطه میان اجزا و فرم حاصل از ترکیب آن ها، علاوه بر نمایش مهارت های فنی و هنری، تصویرگر گوشه ای از جریان زندگی معاصر در این خطه است.
در معماری بافت تاریخی دزفول به شایستگی آرمان ها و نیازمندی های انسان عصر خود شکل یافته که هنوز هم در گوشه گوشه آن می توان نمودهایی از آن را یافت. با این همه در چندین دهه گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته است و این خود باعث از دست رفتن محلات قدیمی ، بناها و فضاهای معماری کهن بسیاری گشته است و از سوی دیگر هرچه زمان می گذرد حلقه محاصره گسترش شهر جدید بر گرد محلات قدیمی تنگ تر شده و آثار و علائم حیات در آنها بیشتر از دست می رود.
به گزارش ایرنا معاون استاندار و فرماندار ویژه دزفول بارها در خصوص کم توجهی به بافت ارزشمند تاریخی این شهر هشدار داده است.
حبیب اله آصفی گفت:نظارت و برنامه ریزی مناسب برای حفظ و مرمت بافت قدیم دزفول به عنوان میراثی گرانبها ،‌در گذشته به اندازه کافی نبوده است.
وی اوایل امسال در نشست بررسی و نظارت بر ساخت و ساز در بافت قدیم دزفول با بیان اینکه بیش از چند هزار خانه در بافت قدیم شهر دزفول وجود دارد افزود: بافت قدیم در دزفول بسیار وسیع است و متاسفانه در گذشته نظارت ، بررسی و برنامه ریزی مناسب جهت حفظ و مرمت این آثار ملی و رسیدگی به این میراث گرانبها به حد کافی نبوده است.
وی افزود: دزفول به عنوان شهر آجر ایران شناخته می شود و می بایست دستگاه های ذیربط در صدور پروانه ساخت و ساز در این بافت حساسیت بیشتری داشته باشند و در جهت سوق دادن مبلمان شهری به سمت هویت و بافت اصیل این شهر به درستی تصمیم گیری کنند.
به گفته یک کارشناس ارشد برنامه ریزی نوسازی و بهسازی ، کم توجهی به بافت تاریخی دزفول تاثیر منفی و آسیب های جبران ناپذیری درپی خواهد داشت و علاوه بر تخریب و نابودی بناهای ارزشمند، مولد مکانی برای افزایش جرم ، بزهکاری و موجب گسترش آلودگی محیطی در محدوده شهر شده و چهره نامطلوبی به شهر و بافت ارزشمند می دهد.
معصومه جهانی افزود:از مهمترین مسائلی که باید توجه ویژه ای به آن داشت، تفاوت بین بافت قدیم و بافت فرسوده است. بافت قدیم بافتی با ارزش است که نشان دهنده هویت، فرهنگ و تاریخ یک منطقه است درحالی که بافت فرسوده بافتی است که فرسودگی در بافت و عناصر درونی آن، به علت فقدان برنامه، توسعه و عدم نظارت کافی بر شکل گیری بافت به وجود می آید و هیچ گونه ارزش تاریخی ندارد، یعنی سازه هایی که در هنگام شکل گیری آن از هیچگونه مصالح مرغوب استفاده نشده و با گذشت زمان نه چندان طولانی دچار فرسودگی شده اند.
این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول (دزپارس) گفت:بافت دزفول یک بافت تاریخی است که از جنبه های فرهنگی، هویت بخشی، اجتماعی، معماری و حتی مذهبی دارای حرف های بسیاری در سطح ملی است، اما با دید بافتی فرسوده مورد بی توجهی قرار گرفته است.
وی گفت:از آنجا که مرمت و بهسازی بافت های تاریخی عملی دوره ای و مداوم است و بدون آن بافت قدیم با گذر زمان دچار فرسودگی می شود، عدم توجه به نوسازی و مرمت بناها علاوه بر تخریب و نابودی کالبد بافت، موجب از بین رفتن هویت، معماری و فرهنگ شهر نیز می شود، از این روست که بافت تاریخی و هویت آجری شهر دزفول، دچار آسیب جدی شده است.
جهانی افزود:فرسودگی بافت تاریخی موجب می شود ساکنان غیر بومی و مهاجر در این مناطق از جمعیت ساکنان بومی بیشتر شده و ست غیر مجاز، ترکیب غیر متعارف و انواع ناهنجاری‌ها را در محدوده بافت بوجود آورد و این خود موجب خارج شدن بافت از سایر محلات و سیستم شهری می گردد و این معنایی جز آغاز نابودی مراکز با ارزش شهر و فراموشی هویت قدیمی آن ندارد.
این کارشناس ارشد برنامه ریزی نوسازی و بهسازی شهری بیان کرد: به دلیل اهمیت بافت های تاریخی در تمام دنیا و به ویژه کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته، هویت تاریخی شهرها به عنوان سرمایه ای ارزشمند مورد توجه قرار گرفته و در شهرهای تاریخی، محور توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و گرداندن چرخ های صنعت گردشگری آن شهرها گردیده است.
وی با بیان اینکه در کشور ایران 13 شهر به جز دزفول دارای بافت تاریخی هستند که در این زمینه از شهر دزفول پیش افتاده اند بیان کرد:وقوع هشت سال جنگ تحمیلی آسیب زیادی به پیکره خسته بافت این شهر وارد کرد که هیچ گاه پس از آن مورد توجه واقع نشد. با وجود ایثار و پایمردی مردم این دیار، هویت تاریخی و معماری دزفول در آن سال ها آسیب زیادی دید و ضروری بود پس از جنگ در جهت حفظ بخشی از مهمترین سرمایه معماری ایران در این شهر، اقدام جدی از سوی متولیان میراث فرهنگی کشور صورت پذیرد اما با نگاه به تخصیص بودجه در سال های گذشته نمی توان چنین برداشتی از نوع نگاه به شهر دزفول مشاهده نمود.
جهانی گفت:با وجود تلاش شهرداری و میراث فرهنگی دزفول ، بودجه های محلی اختصاص یافته به بافت قدیم این شهر پاسخگوی میزان گسترده فرسودگی کالبدی بافت تاریخی دزفول نبوده لذا رویکرد ملی جهت حفظ این بافت ارزشمند تاریخی ضروری است.
با توجه بیشتر به این مراکز از سوی مسئولان و سازمان های وابسته، می توان زمینه تشویق مشارکت بخش خصوصی و سرمایه گذاران را در این قسمت شهر ایجاد نمود. زنده سازی این مراکز می تواند کمک شایانی به حفظ این سرمایه ارزشمند کرده همچنین با دادن کاربری های جدید، باعث جذب هرچه بیشتر مردم بومی و گردشگران ایرانی و خارجی به این بافت شد.
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دز پارس بیان کرد:با توجه به رویکرد بازآفرینی شهری پایدار در دولت یازدهم، در صورتی که بافت تاریخی دزفول در اولویت این رویکرد قرار گیرد، می تواند نتایج مثبت و امیدبخشی را در پی داشته باشد که این خود کمک زیادی جهت اشتغال و گردش پول در منطقه و همچنین معرفی هرچه بیشتر در سطح ملی و جهانی می شود.
در بافت قدیم دزفول 300 بنای تاریخی ارزشمند شناسایی شده است.

به گزارش ایرنا شهر دزفول از جمله مراکز مهم شهری و تاریخی استان خوزستان است که با پیشینه تاریخی چندهزار ساله از قدیمی ترین شهرهای کشور محسوب می شود. این شهر دارای بافت قدیم، مساجد و سایر مراکز تاریخی است که در نوع خود دارای ارزش های بسیاری برای نشان دادن فرهنگ ، آداب و رسوم قدیمی منطقه است.
در این میان بافت آجری دزفول به عنوان یک سرمایه ملی دارای آثار بسیاری است که برخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
به گفته 'معصومه جهانی' عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول ،تلاش هایی در سال های اخیر بافت تاریخی دزفول را مجددا در کانون توجه محققان و گردشگران قرار داده است.
وی افزود:امکان بهره گیری از این بافت در توسعه صنعت گردشگری منطقه شمال خوزستان به خوبی مهیاست زیرا بافت تاریخی دزفول یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور است و قرن‌ها است که هویت معماری اصیل ایرانی را در خود جای داده است و دارای ده‌ها اثر ثبت ملی از جمله ساباط ، خانه، حمام، مسجد و گذرهای تاریخی است که تاکنون از این ظرفیت استفاده شایسته ای نشده است.
این عضو انجمن دزپارس با بیان اینکه ناکارآمد بودن و بی توجهی به بافت های تاریخی بر عملکرد، کیفیت و امنیت شهر تاثیر اساسی دارد گفت: برای ارتقاء کیفیت زندگی و رفاه شهروندان، نوسازی و بهسازی بافت های قدیمی و فراموش شده شهری ضروری است.

وی گفت:علاوه بر موضوع کیفیت و امنیت، امروزه مکان ها و بافت های تاریخی محیطی برای آرامش، بازسازی و حفظ هویت و فرهنگ منطقه و فرار از زندگی ماشینی و مدرن می باشند که افراد بسیاری را به سوی خود جلب می کنند. بنابراین وم سرمایه گذاری و زنده سازی این مناطق ارزشمند، بسیار ضروری به نظر می رسد. سرمایه گذاری در این مناطق نه تنها موجب بهبود کیفیت منطقه در راستای زیبا سازی شهری می شود بلکه به لحاظ توریستی و جذب جهانگرد و ایرانگرد می تواند مورد تاکید برخی از سازمان ها از جمله سازمان میراث فرهنگی باشد.
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول گفت:تبدیل خانه های آجری دزفول با معماری خاص و حمام های قدیمی به مراکز گردشگری و فرهنگی علاوه بر معرفی فرهنگ بومی منطقه در جذب سرمایه و ایجاد اشتغال نیز موثر است . لذا به منظور معرفی شهر دزفول در سطح ملی و جهانی، نیاز به سرمایه گذاری است تا بتوان بسیاری از مناطق قدیمی و رها شده را احیا و مرمت کرد.
به گفته این دوستدار میراث فرهنگی ،سرمایه گذاری بخش خصوصی در این موارد می تواند کمک فراوانی در جهت بهبود شرایط اقتصادی شهر دزفول ، جلب نظر مردم به مناطق قدیمی، افزایش روحیه فراغت و تفریح داشته باشد. تجربه نشان داده میزان سود حاصل از سرمایه گذاری در این بخش ها، بسیار قابل توجه است و سود حاصل از این سرمایه گذاری ها خود به اقتصاد منطقه کمک فراوانی می کند. به همین دلیل در بسیاری از شهر ها و حتی کشورها بیشترین سرمایه گذاری ها در مراکز تاریخی صورت می گیرد.
از سویی حبیب اله آصفی معاون استاندار و فرماندار دزفول چندی پیش در همایش آجر و آجرکاری در هنر و معماری ایران با ابراز نگرانی از روند تخریب بافت قدیم دزفول گفت :در حالیکه روند تخریب بافت قدیم دزفول شتاب گرفته اعتبار و بودجه ای برای حفاظت از این بافت ارزشمند تاریخی وجود ندارد.
وی با تاکید بر حفظ خانه های تاریخی این بافت و نیز شناسایی و معرفی آنها افزود:بافت قدیم دزفول با وجود بناهای منحصربفرد و معماری زیبا ظرفیت ثبت ملی را دارد.
معاون امور عمرانی فرمانداری دزفول نیز گفت:با تخصیص اعتبار لازم توسعه زیر ساخت های گردشگری در این شهرستان بزودی وارد گام اجرایی می شود.
عبدالحسین پوررکنی از اختصاص 6 میلیارد و 500 میلیون ریال اعتبار از محل اعتبارات سازمان همیاری شهرداری ها و دهیاری های کشور به چهار روستای دزفول خبر داد و گفت: این اعتبار در راستای توسعه زیر ساخت های گردشگری در مناطق روستایی دزفول هزینه می شود.
وی اظهار کرد:دزفول در زمینه گردشگری از ظرفیت های بی شماری برخوردار است که با ایجاد زیر ساخت های لازم می توان سفر گردشگران داخلی و خارجی به این منطقه را شتاب بخشید.
حجت اله آریایی سرپرست اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری دزفول نیز با اشاره به استقبال گردشگران از بافت تاریخی دزفول گفت:افزون بر 600 هزار گردشگر نوروزی در سفر به دزفول از بافت قدیم این شهر دیدن کردند.
وی افزود:این گردشگران از 28 محله تاریخی دزفول در محدوده 200 هکتاری بافت تاریخی این شهر دیدن کردند.
مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول نیز گفت:با مرمت خانه های تاریخی با همکاری میراث فرهنگی مسیر گردشگری زیبایی ویژه گردشگران در بافت قدیم دزفول ایجاد شده است.
مسعود شامدیل افزود:سازمان نوسازی شهرداری دزفول با اعتبار و نظارت اداره کل میراث فرهنگی خوزستان در سالهای اخیر در راستای احیای ابنیه و گذرهای تاریخی نسبت به مرمت و بهسازی گذر تاریخی سهیل و گلباد در محله مقدمیان اقدام کرده است .
وی با اشاره به اینکه مرمت خانه تاریخی فیروزی و نیز خانه و ساباط عزیزپور پارسال انجام شده است افزود:حذف موارد الحاقی ،مرمت بدنه بیرونی خانه های سعادت بخش و
الیاسی ،اصلاح فاضلاب و کفپوش گذاری کوچه های سهیل و گلباد با اعتباری افزون بر 300 میلیون ریال انجام شد.
وی با بیان اینکه اعتبار مرمت خانه سعادت و کفپوش گذاری از سوی اداره میراث فرهنگی و مرمت خانه الیاسی نیز از سوی سازمان نوسازی شهرداری دزفول تامین شده است گفت:وجود اماکن تاریخی و ثبت ملی ،خانه و ساباط صنیعی،خانه سعادت بخش ،خانه الیاسی،خانه و ساباط عزیزپور،خانه فیروزی در این گذرها موجب ایجاد مسیر گردشگری بسیار زیبایی در محله لوریان بافت قدیم شده است.
در بافت قدیم دزفول با 200 هکتار وسعت بین 200 تا 300 اثر تاریخی وجود دارد.
دزفول با آثار تاریخی و باستانی متعدد از ظرفیت بالایی در زمینه گردشگری برخوردار است.

خانه زرگر یکی از باشکوه ترین خانه های تاریخی دزفول است که در محله مجدیان واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ۷۹۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اهمیت ویژه ی خانه ی زرگر به خاطر نمای بیرونی آن است که معماران خوش ذوق دزفول بزرگترین آجرکاری را در نمای ورودی آن ساخته اند. اندازه و طرح ورودی خانه های سنتی دزفول علاوه بر نشان دادن خلاقیت سازنده ی بنا، نشان دهنده ی شخصیت صاحبان خانه ها نیز بوده است و خانه هایی که صاحبان متمول تری داشته اند، ورودی با شکوه تری ساخته اند. پس از آن وارد هشتی می شویم که کف آن با سنگ های طبیعی رودخانه ی دز به خوبی سنگ فرش شده است. بخش ورودی خانه توسط هشتی و راه روی باریکی از حیاط مرکزی آن به خوبی جدا شده و باعث ایجاد محرمیت کامل در ورودی آن شده است.

در وسط خانه باغچه به همراه درخت نخلی قرار دارد. دور تا دور خانه به جز جبهه ی غربی آن با خوون چینی آجرکاری شده است. به علت اینکه همچنان ورثه ی این خانه در آن ست دارند در طول زمان جبهه ی غربی دچار تغییراتی شده و نوع سازه ی آن در دوره پهلوی تغییراتی به خود دیده است.
این خانه به صورت حیاط مرکزی بوده و دور تا دور حیاط خانه زرگر اتاق هایی قرار دارد. در بخشی از حیاط نیز به صورت ایوان است که در ایامی که هوا دمای مناسب تری دارد قابل استفاده ی ساکنان بوده است.
قدمت بنای خانه به دوره ی قاجاریه می رسد و وضعیت سازه ای اثرا از نظر سازه ای سالم و بیشتر آسیب های موجود به دلیل تعمیرات بنا با شیوه های نادرست مانند اندود سیمانی پای دیوارها و ایزوگام بام می باشد.
وجود شوادان در خانه های دزفول، در شرایطی که هیچ وسیه ی خنک کننده ای نبود نقش مهمی در پایداری خانه های سنتی دزفول از نظر اقلیمی ایفا می نمود و هم در تابستان و هم در زمستان کاربردهای مختلفی داشت. ورودی شوادان بنا در مرکز حیاط قرار دارد و وسعت آن تا به زیر کوچه مجاور و برخی خانه های اطراف بنا می رسد و از نظر وسعت یکی از بزرگترین شوادان های محله ی را داشته است.
با بررسی شاخصه های مسکن پایدار که از مباحث روز دنیاست، بسیاری از ویژگی های آن را می توان علاوه بر وجود شوادان، در خانه های تاریخی دزفول یافت.
انتقال مفاهیم هویت بخش در خانه ها نسل به نسل و راهکارهایی برای سازگاری با شرایطی محیطی و بهره برداری مناسب از ظرفیت های هر منطقه در کنار خلق زیبایی های بسیار با نقوش آجری و در هم تنیدگی بافت سنتی دزفول، از ویژگیهای حائز اهمیت آن می باشد که در خانه های بافت قابل مشاهده است. در بخشی از خانه همچنان کارگاه طلاکاری سنتی وجود دارد که نام خانوادگی زرگر و بنا از وجود شغل زرگری گرفته شده است.
با توجه به ویژگی های بیان شده خانه تاریخی زرگر می تواند یکی از مقاصد ارزشمند گردشگری استان خوزستان باشد که هر صاحب ذوقی را به وجد آورد.
عکس و متن: محمد آذرکیش

دزفول- خانه تاریخی شاهرکنی» یکی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که نیازمند توجه ملی ازسوی متولیان است‌ در حالیکه اکنون وضع مناسبی ندارد.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها - رویا رجبی: دزفول، دیار خانه های قدیمی است و یکی از پایتخت های معماری و شکوه هنر ایرانی- اسلامی است. معماری در دزفول آدمی را با دنیایی از ظرافت ها و زیبایی ها آشنا می کند که شاید همانند آن در کمتر جایی ازاین مرز و بوم وجود داشته باشد. بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد و سایر اماکن تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی که به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.

وجود بیش از ۱۰۰ خانه تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر ۱ و ۲، مستوفی، محسنی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی، سعادت، ضیایی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد به طوری که دزفول با برخورداری از این خانه ها، می تواند به عنوان یک شهر توریستی با ردپایی از گذشته های زیبای معماری این مرز وبوم به جهانیان معرفی شود.
این خانه های تاریخی به عنوان ظرفیتی منحصربه فرد در قالب بافت تاریخی دزفول قرار گرفته اند به گونه ای که باوجود تمام تغییراتی که در چهره شهرهای امروزی پدید آمده اما بافت قدیم و کهن این شهرستان همچنان حکایت زیبایی از معماری ایرانی- اسلامی را روایت می کند.

بی توجهی متولیان ادامه دارد

کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی در خطر نابودی در چند سال اخیر و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است به گونه ای که بدون اغراق باید گفت این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان و به ویژه دزفول که نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست که به یک بحران جدی تبدیل شده، بحرانی که گویا بسیار غریب است.
واقعیت این است که بی سرپناهی خانه های تاریخی دزفول هرروز خطر ریزش این برگ های تاریخی را بیشتر می کند.

خبرگزاری مهر از چندوقت گذشته تاکنون در گزارش های متعددی به بیان وضعیت برخی از این خانه های تاریخی شهر آجری دزفول پرداخته است. یکی دیگر ازاین بناها، خانه تاریخی شاهرکنی است که با وجود برخورداری از ظرفیت و زیبایی های عظیم، سایه بی توجهی و ویرانی  همانند بسیاری از خانه های تاریخی بافت کهن دزفول بر سر آن سنگینی می کند.

بافتی تاریخی با قدمت هزارساله

در همین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار می کند: بافت تاریخی شهر دزفول یکی از سرمایه های ملی و ارزشمند در جنوب کشور است که  با قدمتی بیش از هزار سال و پشتوانه تمدنی چند هزار ساله منطقه در مرکز شهر و در کنار رودخانه دز شکل گرفته است
نجمه مورث نوری می افزاید: خانه های قدیمی بزرگ و باشکوه از جمله عناصری هستند که به زیبایی در محلات ۲۸ گانه این شهر بنا شده اند که هر کدام با معماری زیبا و اصیل خود نشان از هویت تاریخی شهر دزفول را دارند.

وی تصریح می کند: خانه تاریخی شاهرکنی یکی از آثار ثبت ملی بافت تاریخی دزفول است که بر اساس شواهد بنا قدمت این خانه به دوره قاجاریه  می رسد.

عضو انجمن دزپارس ادامه می دهد: دلیل نام گذاری این اثر، نام مالک قبلی آن است.

موقعیت قرارگیری بنای شاهرکنی

مورث نوری توضیح می دهد: این بنای باشکوه از نظر موقعیت قرارگیری در خیابان طالقانی بین خیابان امام خمینی و مانده نژاد کوچه ۱۷ شهریور واقع شده است.

وی با بیان اینکه مالکیت بنا به صورت خصوصی و ورثه ای بوده و کاربری بنا در گذشته مسی بوده است، می گوید: مساحت آن به ۴۳۵ متر می رسد ضمن اینکه به دلیل آجرکاری های بی نظیر و معماری خاص آن، خانه شاهرکنی در آبان ماه سال ۱۳۸۶ با شماره ۲۰۱۴۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مورث نوری عنوان می کند: از جمله مشخصات خانه شاهرکنی یک طبقه بودن بنا و دارا بودن حیاط مرکزی و طاق های متنوع آجری شامل طاق های پنج و هفت و هلالی است. سردر، هشتی و دالان این بنا در اثر اصابت موشک در جنگ تحمیلی تخریب شده است.
این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول همچنین یادآورمی شود: کشیدگی بنا در راستای شرقی، غربی بوده و تقریباً در تمام جهات دارای ساخت و ساز معماری است ضمن اینکه فضاهای قابل ست بیشتر در جبهه شرقی احداث شده اند در دیگر جبهه ها نیز فضاهای با فاصله ای مناسب از فضاهای مسی بنا شده است.

وجود تزئینات آجری زیبا

مورث نوری یکی دیگر از قابلیت های این خانه تاریخی را وجود ایجاد ایوان برمی شمرد که در جلوی اتاق ها از تابش مستقیم نور خورشید به آنها جلوگیری می کند.

وی تزئینات آجری متنوع و زیبارا از دیگر ویژگی های خاص معماری خانه تاریخی شاهرکنی دزفول عنوان می کند و می افزاید: این ویژگی در نماهای داخلی بنا مشهود است.

نبود رویکرد مرمتی در بنای شاهرکنی

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه در معماری بومی منطقه دزفول آجر ۳×۲۰×۲۰» عمده ترین مصالح به وجود آورنده یک بنا است، توضیح می دهد: معمار با کارگذاردن آن به شیوه های مختلف چه در شالوده بنا و چه در تزئینات آن مجموعه زیبایی از انواع طاق و قوس ها و تزئینات آجری خلق می کرده است بدین ترتیب نمونه زیبا و بی بدیلی از این آجرکاری ها با اشکالی که مشابه آن در بناهای دیگر دیده نشده در نماهای داخلی  بنای شاهرکنی خودنمائی می کند.

مورث نوری  اظهار می کند: با توجه به قدمت بالای بنا، این اثر در طول عمر خود نیازمند مرمت بوده که به دلیل نبود رویکرد مرمتی و آموزش های لازم در بافت تاریخی دزفول دخل و تصرف ها و تعمیراتی غیر اصولی در دهه های اخیر انجام شده است با این همه بنا از ایستایی مناسب برخوردار بوده و چهره بنا هویت و اصالت سنتی خود را از دست نداده است اما تزئینات آجری آن دچار آسیب جدی شده اند.
وی اضافه می کند: بنای مذکور دو حیاط اندرونی و بیرونی داشته است که اندرونی آن نیز در اثر اصابت موشک از بین رفته است. بنا دارای شوادان و دو شبستان  بسیار زیبا است که به دلیل عدم توجه لازم، قسمت های اندرونی در یکی از شبستان ها تخریب شده است.

خانه شاهرکنی نیازمند توجه جدی است

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول هشدار می دهد: بنای خانه شاهرکنی به دلیل قدمت زیاد دچار آسیب هایی شده به گونه ای که در قسمت دالان ورودی بنا به دلیل استفاده ساکنان از آن به عنوان محل شست و شو و نظافت خطر رطوبت زدگی را احساس می کند. یکی از دیوار ها نیز در اثر نفوذ رطوبت دچار آسیب و ریزش لایه های کاهگل و سفیدکاری روی آن شده است.

مورث نوری با بیان اینکه بام بنا نیز نیازمند توجه و رسیدگی جدی است، عنوان می کند: در غیر این صورت به ایستائی بنا در سالهای آتی ضربه خواهد زد.

آجرکاری های بنا در حال ریزش است
وی در ادامه می گوید: به دلیل عدم توجه و رسیدگی، تزئینات بنا نیز که جزو منحصر به فردترین آجرکاری های بافت تاریخی دزفول بوده نیز در سال های اخیر تخریب شده و فرو ریخته است.
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول پیشنهاد می دهد: شایسته است که این اثر ملی با معماری خاص و کم نظیر خود توسط سازمان ها و نهادهای مربوطه مورد حمایت قرار گیرد و با اختصاص دادن بودجه لازم جهت بهسازی و مرمت آن این بنای ویژه را برای نسل های آینده حفظ کنند.

به گزارش مهر، در این سالها شاهد هستیم که در شهرهایی همچون کاشان، اصفهان و تبریز، خانه های تاریخی با دید مثبت مسئولان متولی و ورود بخش خصوصی به هتل، سفره خانه، رستوران، نگارخانه، آتلیه سنتی و یا مرکز فرهنگی تبدیل شده اند و موجب تحول شگرف در حوزه گردشگری این شهرها و به طبع شکوفایی اقتصادی و اشتغاایی شده اند این در حالی است که شهرستان دزفول با وجود این همه گنجینه منحصربه فردی که در خود دارد و با وجود  اصرارها، انتقادها و پیشنهادهای مکرر و همیشگی انجمن های مردم نهاد به ویژه انجمن دوستداران وپژوهشگران شهرستان دزفول، تاکنون از اجرای چنین طرح هایی بی نصیب بوده گویا مسئولان آنقدر به بیان بهانه هایی نظیر کمبود اعتبار عادت کرده اند که به کلی از ظرفیت بخش خصوصی و دعوت آنها برای رونق گردشگری دزفول غافل شده اند.

در حالی که به عنوان مثال همین خانه شاهرکنی با توجه به متراژ بالای آن می تواند به عنوان مهمانخانه سنتی برای پذیرایی از گردشگران و یا مرکز فرهنگی مورد استفاده قراربگیرد و یا سایر خانه های تاریخی بافت کهن دزفول که هرکدامشان با توجه به موقعیت قرارگیری، متراژ و ظاهرشان می توانند به عنوان مراکز سنتی و گردشگری شهرستان مورد استفاده قرار گیرند.

به هرحال امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری، و جذب گردشگر و به طبع اجرای پروژه های پرسود و اشتغاا، نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

دزفول - خانه تاریخی ضیایی» یکی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که بر اثر بی توجهی متولیان روبه نابودی است.

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها - رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد و سایر اماکن تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.
وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر۱ و ۲، مستوفی، محسنی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی، سعادت و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد.

بحران بی توجهی به پیشینه تاریخی
کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی در خطر نابودی در چند سال اخیر و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است به گونه ای که بدون اغراق باید گفت این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان و به ویژه دزفول که نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست که به یک بحران جدی تبدیل شده، بحرانی که گویا بسیار غریب است.

اقدامات انگشت شمار برای بهسازی آثار
هر چند در این میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت های درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهای صاحبان نظر در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند.

خانه تاریخی ضیایی»  نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که با توجه به وضعیت به شدت نامناسب آن از نظر فیزیکی نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای زیادی در حوزه میراث فرهنگی شهرستان را پر کرد.

خانه ای که این روزها با یک ویرانه تفاوت چندانی ندارد هرچند سایر خانه های تاریخی بافت کهن دزفول نیز همانند این بنا در وضعیت مطلوبی قرار ندارند که خبرگزاری مهر از
 چند وقت گذشته تاکنون در گزارش های متعددی به بیان وضعیت برخی از این خانه های تاریخی شهر آجری دزفول پرداخته است.
ارزشمندترین بافت تاریخی کشور

درهمین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: بافت تاریخی شهر دزفول با مساحتی در حدود ۲۴۰ هکتار در حاشیه رود دز را می توان یکی از گسترده ترین و اصولی ترین بافت های تاریخی ایران دانست.
نجمه مورث نوری می افزاید: بافت دزفول یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین بافت های تاریخی کشور است که به دلیل استفاده آجر(خوون چینی) توسط معماران هنرمند این دیار لقب شهر آجری ایران را از آنخود کرده است.
وی ادامه می دهد: پیشینه تاریخی و اصیل دزفول کافی است تا ایرانیان بدانند کشوری به وسعت تاریخ دارند و شهری آجری که خشت به خشت، ریگ به ریگ و لحظه به لحظه آن را به رخ جهانیان می کشند
جاذبه های فراوان در بافت دزفول

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول بیان می کند: بافت قدیمی و ارزشمند دزفول جاذبه های گردشگری و تاریخی زیادی دارد که هر کدام از آنها می تواند به تنهایی جاذبه ای دیدنی برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد.

مورث نوری عنوان می کند: در این بافت زیبا محله مسجد قراردارد که یکی از محله های تاریخی شهردزفول است.

خانه ای تاریخی از زمان قاجار
وی توضیح می دهد: در کوچه های اطراف مسجد جامع دزفول درمقابل عباسیه، خانه تاریخی ضیایی مشاهده می شود که قدمت آن به عهد قاجاریه و بیش از یک صد سال می رسد.
مورث نوری تاکید می کند: علاوه بر اهمیت خانه ضیایی به عنوان یک بنای آجری و باقدمت این بنا در واقع منزل مرحوم ضیایی شاعر و عارف شهر دزفول و در برهه ای از تاریخ نیز منزل یکی از صنعتگران به نام شهر بوده است.

این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول همچنین می افزاید: خانه ضیایی به دلیل ارزش های  ویژه تاریخی و معماری خود در اسفند سال ۱۳۸۱ به شماره ۷۸۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مورث نوری درخصوص ویژگی های این خانه تاریخی نیز می گوید:از جمله ویژگی های خاص خانه ضیایی ساخت آن در دو طبقه است که تاریخ ۱۳۳۸ هجری قمری روی یکی از نماها با آجر نقش بسته است. پلان بنا در حیاط به صورت چهار ضلعی است و با آجرهای فیلپوش در گوشه ها به پلانی هشت ضلعی در طبقه اول می رسیم
وی تصریح می کند: علاوه بر آن سردر ورودی زیبا، هشتی با معماری بی نظیرو تزئینات زیبای آجری در سقف آن حکایت شکوه و ارزش های این بنا  را روایت می کند.

این فعال میراث فرهنگی هشدار می دهد: با تمام این ویژگی ها  اما به دلیل عدم توجه و رسیدگی، امروزه خانه تاریخی ضیایی  تبدیل به یک مخروبه شده است در حالی که با همین وضعیت بحرانی باز هم در گوشه گوشه های آن به زیبایی، اصالت نقوش آجرکاری و کم نظیر معماری شهر آجری دیده میشوند

 متروکه رهاشدن خانه

مورث نوری با بیان اینکه کاربری خانه ضیایی در گذشته به صورت مسی بوده است، اظهار می کند: هرچند بنا دارای ارزش خاص معماری است ولی در حال حاضر متروکه رها شده و زندگی در آن جریان ندارد و بعضا به عنوان  انبار مورد استفاده قرار گرفته می شود.
وی می افزاید: بنابراین حفظ و رونق چنین بناهایی می تواند ضمن رونق گردشگری و شکوفایی اقتصادی، زمینه کار آفرینی و رشد فرهنگی جامعه را نیز فراهم کند.

این دوستدار میراث فرهنگی عنوان می کند: با توجه به ویژگی های مذکور و اینکه خانه ضیایی در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد شایسته است که هرچه زودتراین بنا مورد توجه مسئولان متولی به ویژه سازمان میراث فرهنگی استان خوزستان و کشور قرار گیرد و با اختصاص بودجه لازم و یا ایجاد زمینه مساعد برای مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی، این خانه تاریخی هر چه زودتر مورد بهسازی و مرمت قرار گیرد.
مورث نوری تاکید می کند: خانه تاریخی ضیایی این قابلیت را دارد که به دلیل موقعیت خاص قرار گیری و نزدیکی آن به مرکز شهر و دسترسی آسان به تاسیسات زیربنایی همچون وسایل حمل و نقل شهری، خطوط تاکسی، اتوبوس و پیشینه فرهنگی و تاریخی، پس از مرمت تبدیل به مهمانسرای سنتی، موزه فرهنگی، رستوران، خانه فرهنگ و سایر کاربری های مرتبط با بناهای تاریخی شود.
به گزارش مهر، امید است در آینده نزدیک شاهد توجه بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول به ویژه خانه های ثبت ملی و تاریخی بافت کهن دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری و جذب گردشگر و به طبع اجرای پروژه های پرسود و اشتغا

دزفول ـ خانه تاریخی قلمبر ۲ یکی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که بر اثر بی توجهی متولیان در شرایط نامطلوبی قرار دارد.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها - رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا از دوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.

وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر یک، مستوفی، محسنی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد
بحران بی توجهی به پیشینه تاریخی

کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است، به گونه ای که بدون اغراق باید گفت این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان و به ویژه دزفول که نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست که به یک بحران جدی تبدیل شده، بحرانی که گویا بسیار غریب است
اقدامات لاک پشتی مسئولان متولی

هر چند در این میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهایی در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید از یک سو بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند
پویش مردمی حمایت از آثار تاریخی

با وجود تمام این کم مهری ها اما انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول» متشکل ازافراد مختلف و با تحصیلات و مشاغل گوناگون که چند سالی است با هدف مشترک، پاسداری از میراث تاریخی و فرهنگی دزفول تشکیل شده در کنار تمامی اقداماتی که از زمان تشکیل خود در راستای تلاش برای بهبود شرایط آثار تاریخی، معرفی این آثار و دیگر ظرفیت های گردشگری دزفول و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود مسائل فرهنگی و اجتماعی شهرستان با برگزاری جلسات و همایش های متعدد، چند صباحی است که برای نشان دادن اهمیت توجه و صیانت از آثار تاریخی شهرستان از جمله نگهداری و توجه به این آثار، کمپینی را نیز با عنوان حمایت از حفظ و احیای بناهای تاریخی دزفول» تشکیل داده که عمده ترین تمرکز خود را در این پویش مردمی به معرفی و وم توجه به خانه های تاریخی موجود در بافت از طریق رسانه های معتبر  و فضاهای مجازی گذاشته تا شاید در کنار بی مهری هایی که نسبت به این آثار صورت گرفته با انتشار این مطالب و ایجاد حساسیت هایی، موجب بالا رفتن درک مسئولان برای توجه بیشتر به آثار تاریخی و فرهنگی باشند.

خانه تاریخی قلمبر ۲» نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که به شدت نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای حوزه میراث فرهنگی شهرستان را پر کرد.

خانه ای که این روزها با یک ویرانه تفاوت چندانی ندارد، هر چند سایر خانه های تاریخی بافت کهن دزفول نیز همانند این بنا در وضعیت مطلوبی قرار ندارند که خبرگزاری مهر از چند وقت گذشته تا کنون در گزارش های متعددی به بیان وضعیت برخی از این خانه های تاریخی شهر آجری دزفول پرداخته است
بافت تاریخی؛ گنجینه ای ناشناخته

در همین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت وگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: بافت تاریخی دزفول گنجینه‌ای ناشناخته از آثار و ارزش‌های ملی تاریخی است.

نجمه مورث نوری» می افزاید: یکی از بناهای باشکوه واقع در بافت تاریخی دزفول خانه قدیمی قلمبر ۲ است که این بنا در یکی از محلات تاریخی این شهر به نام میان دره» قرار گرفته است.

وی تصریح می کند: علت نام‌گذاری این محله به میاندره، قرارگیری در عمق دره‌ای در مجاورت آن است و با توجه به توپوگرافی دره‌ای که در این محله بوده به این نام شهرت یافته است.

مورث نوری عنوان می کند: بناهایی همچون حمام میاندره، خانه قلمبر یک، مسجد تاریخی علی ابن ابی طالب(میان دره)، خانه تاریخی سوزنگر، نخل کلبی خانی، خانه های ارزشمند مردسلطانی، طهرانی و. از جمله آثار موجود در اطراف خانه قلمبر ۲ هستند که بر اهمیت توجه به این بنای ارزشمند تاریخی می افزایند.

ثبت به عنوان اثری ملی

وی، قدمت بنای قلمبر ۲ را مربوط  به دوره قاجاریه بر می شمرد و می گوید: این اثر درسال ۱۳۸۱ به شماره ۷۹۲۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مورث نوری با بیان اینکه این بنا در اختیار خاندان قلمبر است، اضافه می کند: نام‌گذاری این خانه بر اساس نام مالک در زمان به ثبت رسیدن انجام شده است.

متروکه رها شدن خانه قلمبر ۲

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول هشدار می دهد: خانه قلمبر ۲، در سال‌های اخیر به دلیل اینکه به صورت متروکه رها شده و برنامه مشخصی برای حفاظت از آن وجود نداشته دچار فرسودگی شدید شده است.

مورث نوری یادآور می شود: خوشبختانه با توجه به موقعیت خاص قرارگیری آن در بین زنجیره ای از بناهای مهم  و ارزشمند  فصل اول مرمت بنا در سال جاری و با تامین اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی گردشگری خوزستان انجام شده ولی هنوز این خانه دارای مشکلات سازه ای زیاد است و سقف بسیاری از اتاق ها ریزش کرده است.

افزایش آسیب پذیری خانه تاریخی

وی مجددا هشدار می دهد: با توجه به فرارسیدن فصل سرما و ریزش نزولات جوی، آسیب پذیری این خانه تاریخی بیشتر شده و نیازمند توجه و رسیدگی فوری است تا مبادا به دلیل استحکام کمی که دارد به ورطه نابودی و ویرانی برسد
ویژگی های معماری خانه قلمبر ۲

این عضو انجمن دز پارس در خصوص ویژگی های شاخص معماری خانه قلمبر ۲ ادامه می دهد: این بنا در یک طبقه و به صورت حیات مرکزی است و فضاهای مسی و خدماتی پیرامون حیاط قرار گرفته اند.

این بنای یک طبقه ای بر روی شبستان های متعدد و زیبایی ساخته شده و تمامی نماهای داخلی آن با نقوش زیبا و بی نظیر آجری تزئین شده است.

مورث نوری، یکی از ویژگی های منحصر به فرد این خانه تاریخی را شوادانی زیبا و نسبتا وسیع عنوان می کند که به صورت دست کند در دل زمین قرار گرفته و به شوادان خانه های اطراف راه دارد.

وی بیان می کند: این خانه باشکوه همچنین دارای یک دالان ورودی از جبهه غربی و یک هشتی زیبا در جبهه جنوب شرقی است.

مورث نوری در ادامه می گوید: محله میاندره با وجود برخورداری از این بنای باشکوه و مجموعه‌های تاریخی که برخی از آن‌ها نظیر مسجد میاندره، خانه سوزنگر و نخل کلبی خان مرمت شده‌اند و با وجود ظرفیت‌هایی که نیازمند توجه و احیا هستند می‌تواند به یک محله نمونه گردشگری در بافت تاریخی شهر دزفول تبدیل شود.

وی تاکید می کند: انجام این مهم قطعا می تواند عامل مهمی در رونق چرخ صنعت گردشگری استان کهن و با تمدن غنی خوزستان شود.

مورث نوری در پایان یادآور می شود: انجمن دز پارس سالهاست از طریق رسانه ها و فضاهای مجازی از جمله خبرگزاری ها، وبلاگ و سایت ها، نرم افزارهای واتس اپ، کانال های تلگرام واینستاگرام اقدامات زیادی از جمله معرفی آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان، ارائه پیشنهادات و تشکیل کمپین هایی برای حفظ و نگهداری از آنها انجام می دهد که مورد استقبال جمعیت بسیار زیادی از شهروندان قرار گرفته که در این میان توجه بسیاری نیز به خانه های تاریخی بافت کهن دزفول شده است.

تبدیل خانه قلمبر ۲ به یک اقامتگاه سنتی

به گزارش مهر، با توجه به موقعیت ویژه‌ای که خانه تاریخی قلمبر۲ دارد و مساحت آن که بالغ بر۴۰۰ متر مربع است این بنا، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به اقامتگاهی سنتی در دل بافت تاریخی دارد.

از طرف دیگر نیز، نزدیکی این بنا به خیابان امام خمینی به عنوان یکی از شریان های اصلی شهر و از طرف دیگر قرار گرفتن در دل بافت و دارا بودن مغازه‌های سنتی و هم‌جواری با بناهای ارزشمند تاریخی، این بنا را به یک فرصت سرمایه گذاری گردشگری ـ تاریخی تبدیل کرده است.

متأسفانه وضعیت تأثر برانگیز میراث تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول قطعا نشان دهنده کم مهری های میراث فرهنگی استان به بافت تاریخی دزفول است، در صورتی که اگر هر شهر دیگری همانند دزفول از این همه آثار تاریخی ثبت ملی شده با چنین قدمت و ظرفیت هایی برخوردار بود برای حفاظت از بافت آن یک بودجه اختصاصی در نظر گرفته می شد چرا که بازخورد مثبت رسیدگی به این بناها نه تنها عاید شهر بلکه نصیب تمام استان نیز خواهد شد و تمام استان را به یک الگو و منطقه گردشگر پذیر  تبدیل خواهد کرد که این امر با ورود سرمایه های فراوان در زمینه های مختلف رابطه مستقیمی خواهد داشت اما متاسفانه بافت تاریخی دزفول از چنین شانسی بهره نبرده است.

به هر حال امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری و جذب گردشگر و به طبع اجرای پروژه های پرسود و اشتغاا، نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

    

دزفول ـ بی توجهی به خانه های تاریخی دزفول همچنان ادامه دارد و دراین بین خانه تاریخی محسنی» نیز به دلیل بی مهری ها با هجوم آسیب ها و سارقان مواجه شده است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند. وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر، مستوفی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد.

بی توجهی متولیان میراث فرهنگی
کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی در خطر نابودی در چند سال اخیر و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است.

هر چند در این میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت های درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهای صاحبان نظر در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید از یک سو بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند و ازسویی گاهی با افزایش بی توجهی ها و تداوم رویه های نادرست از جمله تغییرات فراوان و روی کار آمدن مدیران بی تجربه و یا کم تجربه و عدم ورود جدی مسئولان عالی رتبه شهرستان در راستای صیانت از آثار ارزشمند تاریخی دزفول، احساس می شود که انتقادات و هجمه ها آب در هاون کوبیدن است که تاثیری در روند مدیریت های ضعیف میراث فرهنگی شهرستان و بهبود وضعیت مذکور ندارد.


با وجود تمام این بی مهری ها اما انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول» متشکل ازافراد مختلف و با تحصیلات و مشاغل گوناگون که چند سالی است با هدف مشترک، پاسداری از میراث تاریخی و فرهنگی دزفول تشکیل شده در کنار تمامی اقداماتی که از زمان تشکیل خود در راستای تلاش برای بهبود شرایط آثار تاریخی، معرفی این آثار و دیگر ظرفیت های گردشگری دزفول و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود مسائل فرهنگی و اجتماعی شهرستان کرده، چند صباحی است که برای نشان دادن اهمیت توجه و صیانت از آثار تاریخی شهرستان از جمله نگهداری و توجه به این آثار، کمپینی را نیز با عنوان حمایت از حفظ و احیای بناهای تاریخی دزفول» تشکیل داده که عمده ترین تمرکز خود را در این کمپین به معرفی و وم توجه به خانه های تاریخی موجود در بافت از طریق رسانه های معتبر گذاشته تا شاید در کنار بی مهری هایی که نسبت به این آثار صورت گرفته با انتشار این مطالب و ایجاد حساسیت موجب بالا رفتن درک مسئولان برای توجه بیشتر به آثار تاریخی و فرهنگی باشند.

خانه تاریخی محسنی» نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که به شدت نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای زیادی در حوزه میراث فرهنگی شهرستان را پر کرد.

خانه ای تاریخی که بی مهری و بی توجهی به آن به حد خود رسیده بطوریکه در روزهای گذشته شاهد سرقت درب خانه تاریخی و ثبت ملی محسنی» بوده ایم و  حال این بنای با ارزش بدون درب و پیکر روزگار خود را با ناخوشی می گذارند.
قرار گرفتن در مجموعه ای با ارزش

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در خصوص خانه تاریخی محسنی» در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: این بنا در خیابان طالقانی کوچه شهید دیانتی و در مرکز محله شاه رکن الدین واقع شده است.

محمد آذرکیش می افزاید: با وجود اینکه محله شاه رکن الدین یکی از محلات ویژه شهر دزفول است و وجود آثار ارزشمند، آن را به یکی از محلات نمونه تاریخی از نظر وجود آثار فرهنگی بدل کرده اما یکی از بناهای ثبت ملی آن، این روزها در معرض نابودی کامل قرار دارد.

وی عنوان می کند:  خانه تاریخی محسنی» که در سال ۱۳۸۸ با شماره ۲۸۲۰۳ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده چند هفته ای است که درب قدیمی چوبی آن که ارزش تاریخی داشته به سرقت رفته و روند تخریب بنا چنان شدت یافته که مقایسه تصویر چند ماه قبل آن با این روزها حکایت روندی تکان دهنده از وضعیت میراث گران بهایی است که به حال خود رها شده است.
عدم معرفی ظرفیت های تاریخی

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول ادامه می دهد: خانه های تاریخی دزفول، گونه های منحصر به فردی از معماری اصیل ایرانی را از دوران گذشته به یادگار گذشته اند که به دلیل عدم معرفی صحیح، آنگونه که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته اند.

آذرکیش با اشاره مجدد به خانه تاریخی محسنی، می گوید: این بنا بیش از یک قرن در شرایط مختلف دوام آورده اما پس از سرقت درب آن، روند نگران کننده تخریب این بنا چنان شدت یافته که بیم می رود اگر به همین روند ادامه دهد بزودی فقط تلی از خاک از این بنای باارزش باقی بماند.

وی یادآور می شود: این در حالی است که به دلیل موقعیت مناسب مکانی بنا و قرار گرفتن در مجموعه‌ای شامل بقعه، مدرسه، مسجد و حمام شاه رکن الدین و خانه‌های تاریخی چون مهدوی، مجاهد، نفیسی، خانه و ساباط غفاری، گلچین و نیلساز، توجه به این میراث گرانقدر اهمیت بالایی دارد.

خانه ای با کتیبه های آجری

وی با بیان اینکه قدمت خانه محسنی به مجموعه خانه‌های با ارزش دوره قاجار برمی گردد، تصریح می کند: مالکیت بنا خصوصی و در اختیار فردی به نام محسنی بوده و کاربرد آن از گذشته تا به حال به صورت مسی است.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول از جمله ویژگی های خاص و کم نظیرمعماری خانه محسنی را سر در و هشتی بسیار زیبا، با در چوبی قدیمی آن بر می شمارد و می افزاید: بر روی سر در خانه محسنی، کتیبه‌ای آجری با عبارت یا علی» مشاهده می‌شود.

آذرکیش اظهار می کند: جداره‌های بیرونی و درونی بنا از تقسیمات و تزئینات زیبایی برخوردار هستندکه این روزها هشتی آن تخریب شده و درب آن به سرقت رفته است.

خانه تاریخی محسنی، متروکه و فرسوده

وی همچنین تاکید می کند: با وجود برخورداری از این همه ویژگی، به علت کم توجهی، آسیب‌های زیادی به قسمت های مختلف خانه تاریخی محسنی وارد شده که نیازمند توجه ویژه هستند، ضمن اینکه متروکه بودن بنا سبب شده که این تخریب و فرسودگی روز به روز بیشترشده و به سایر بخش های خانه نیز سرایت کرده است.

تعیین بنا به عنوان مرکز فرهنگی شهر

آذرکیش با اشاره به اینکه خانه محسنی در زمره خانه‌های به ثبت رسیده در کشور محسوب می‌شود، ادامه می دهد: با این وجود خانه تاریخی محسنی» می‌تواند به عنوان مرکزی فرهنگی رونق بخش شهر دزفول باشد،ولی متاسفانه این روزها به دست فراموشی سپرده شده و حال و روز خوبی ندارد، آیا شایسته است خانه ای با وجود این همه ارزش تاریخی و فرهنگی و معماری خاص به حال خود رها شده و به مخروبه تبدیل شود؟

وی عنوان می کند: با دیدن وضعیت اسفناک این بنای تاریخی این سوال درذهن دلسوزان نقش می بندد که چه کسی وظیفه حمایت و نگهداری از این آثار ارزشمند تاریخی را بر عهده دارد.
انجمن دز پارس وارد عمل می شود

آذرکیش با بیان اینکه انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول نگرانی خود را از روند بی توجهی به بناهای بافت تاریخی دزفول اعلام می کند، ادامه می دهد: در بافتی که حتی آثار ثبت ملی آن در امان نیستند چگونه می توان به حفظ آن امیدوار بود.

وی هشدار می دهد: این روزها خطرات بیشماری خانه محسنی را تهدید می کند خانه ای که به فروپاشی و تخریب کامل نزدیک شده و نفس های پایانی را می کشد.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اظهار می کند: لازم است که سازمان ها و نهادهای مربوطه به ویژه میراث فرهنگی استان خوزستان برای ماندگاری این خانه شکوهمند تاریخی و این بافت ارزشمند با اختصاص بودجه و کمی توجه، روند مرمت این بنا را آغاز کند تا پس از مرمت بنای مذکور بتوان از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری آن سود برد.

آذرکیش می گوید: حداقل کاری که سازمان ها و ادارات مرتبط می توانند در این راستا انجام دهند دیوارکشی بنا است تا به محض اختصاص بودجه  مناسب در جهت مرمت و بهسازی آن اقدام شود.

میراث فرهنگی خوزستان چاره اندیشی کند

به گزارش مهر، وضعیت تأثر برانگیز میراث تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول قطعا نشان دهنده کم مهری های میراث فرهنگی استان به بافت تاریخی دزفول است، در صورتی که اگر هر شهر دیگری همانند دزفول ازاین همه آثار تاریخی ثبت ملی شده با چنین قدمت و ظرفیت هایی برخوردار بود برای حفاظت از بافت آن یک بودجه اختصاصی در نظر گرفته می شد چرا که بازخورد مثبت رسیدگی به این بناها نه تنها عاید شهر بلکه نصیب تمام استان نیز می شود، اما متاسفانه بافت تاریخی دزفول از چنین شانسی بهره نبرده است.

هر چند باید گفت که شاید مهمترین علت بی توجهی به بافت ها و آثار تاریخی عدم شناخت کافی از آنهاست که در این بین نیز یک نقد اساسی به افرادی وارد است که بی توجه به اهمیت این موضوع، همچنان رویه های نادرست خود در زمینه تغییرات در میراث فرهنگی شهرستان را ادامه می دهند غافل از اینکه آن چیزی که باید تغییر کند رویکرد و نگاه نادرست برخی مسئولان نسبت به مباحث تاریخی و عدم درک کافی برای بهره مندی از ظرفیت های گرانبهای چنین آثاری درراستای شکوفایی فرهنگی، تاریخی و گردشگری  است.

به هر حال امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری و جذب گردشگر، نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

ابتکار و نبوغی که از طریق ایرانیان به سایر ملل راه یافت.

از آنجا که سرزمین دزفول در بستری سِفت و سخت و در ارتفاعی بالاتر از رودخانه ی سخاوتمند دز پهنا گرفته است، از دَرِ دوستی و مفارقت با رود خوش قلب و پر رونق خویش در آمده و جاری رود را بوسیله حفر راهروها، دهلیزها و تال های عمیق به دل شهر و دیارشان کشانده اند و در یک هم زیستی مسالمت آمیز همواره از آب زلال و پاکش بهره ها برده اند.

اختلاف سطح سیزده تا شانزده متری شهر با رودخانه مردم را به این فکر واداشت تا با توجه به فصلی بودن آب رودخانه که در فصل زمستان پایین و در فصل تابستان بالا می آید در محاسبه ای دقیق و هوشمندانه دُردونه قمش را طوری ایجاد کنند که بیشترین فشار مناسب برای طی کردن سی و یا چهل کیلومتر مسافت زیرزمینی را داشته باشد و با این محاسبه دقیق از منطقه کوپیته که از لحاظ سطح دارای شیب مناسب بوده آب را به نقاط شهر بکشانند .
مُقنی های شهر در آن روزگار، بدون هر گونه ابزار و وسایلی محاسبات شیب و عمق، سفتی زمین وجهت حفر و تمام آن چیزهایی که مستم مهندسی دقیق بوده به این فنون دست یافته است، این همه نبوغ و ابتکار جای احسنت دارد.

اینها همه نتیجه مغز متفکر مردمان این شهر بود که سالیان سال به این اصول مهندسی و زمین شناسی دست پیدا کرده بودنند.
پینوشت: قمش : کانالها و تونلها مجاری زیر زمینی جهت انتقال آب رودخانه (دز) به محلات و زمینهایی که در حاشیه رودخانه نبوده اند به این سازه قمش گفته اند و قمشها در مسیرهای متفاوت بوده و اسامی مختلفی دارند مثل قمش مومنون و قمش حاجیان و .
2- سربطاق : راههای ورودی به قمش را سربطاق می گویند . مثل سربطاق چوقابفون و سربطاق عاملی و سربطاق کل کزون و
مثلا سربطاق چوقابفون یکی  راه دسترسی به قمش مومنون است
قنات : مجرای زیر زمینی انتقال آب چاه یا سفره آب زیر زمینی به مکان کم آب بوده

آدرس قمش مومنون پشت بقعه سید محمود و جمب شیدانه امام رضا (ع)

متن:سرکار خانم مفتوح و جناب آقای حسین زاده

قلعه مستوفی خان دزفول در میان باغ های سبز و زیبای جنوب شهر دزفول بنای آجری زیبایی خودنمایی می کند . این سازه آجری بقایای قلعه محمد خان مستوفی دزفول است . قلعه تاریخی مستوفی خان در ۸ کیلومتری جنوب شهر دزفول در جاده فرعی و حدود ۳ کیلومتر پایین تر از بقعه محمد بن جعفر واقع شده است . این قلعه تاریخی که به تازگی به عنوان یکی از آثار با قابلیت ثبت ملی معرفی شده با نقش های آجری زیبا که نشان هویت و معماری شهر دزفول می باشند. همچنان با وجود همه ی آسیب های روزگار با شکوه به حیات خود ادامه می دهد. قلعه های تاریخی معمولا یکی از جذاب ترین دیدنی های شهرها هستند و وجود دو قلعه ی تاریخی محمد خان مستوفی و قلعه ی امیر بهمن خان صمصام بر جذابیت دیدنی های دزفول می افزاید.

عکس و متن : محمد آذرکیش